Na de eerste transnationale inspectie van zes gezamenlijke huisvestingcentra op 12 en 13 februari 2022 hebben de Duitse en Nederlandse autoriteiten hun evaluatie afgerond. Wegens aanzienlijke overtredingen van de bouwvoorschriften zullen alle zes gecontroleerde onderkomens in Geldern en Emmerich tot nader order worden gesloten. Het resultaat van de inspecties toont aanzienlijke tekortkomingen en overtredingen van de wet aan, onder meer op het gebied van de kwaliteit van de woningen, overbevolking en hygiënevoorschriften. Bovendien worden wetshandhavingsinstanties ingeschakeld wegens de uitbuiting van huurders en de gevaren voor de bewoners in delen van de onderkomens.
“Uitbuitende levens- en arbeidsomstandigheden horen niet thuis in Noordrijn-Westfalen. Naar aanleiding van de inspectiecampagne ondernemen wij nu actie samen met de gemeenten en sluiten wij alle zes gezamenlijke onderkomens die werden geïnspecteerd. De redenen voor de sluitingen zijn het gebruik van de woongebouwen voor huisvestingsdoeleinden in strijd met de bouwvoorschriften en het slechte onderhoud, dat in sommige gevallen het leven van de bewoners in gevaar brengt. We gebruiken het Bouwbesluit en de Wet Versterking Huisvesting om de openbare orde te handhaven, onmenselijke huisvesting te sluiten en mensen te beschermen”, aldus Ina Scharrenbach, minister van Binnenlandse Zaken, Lokaal Bestuur, Bouwen en Gelijkheid. De minister heeft tijdens de inspectie zelf een indruk kunnen krijgen van een gezamenlijk onderkomen op 12 februari 2022.
Een van de gecontroleerde onderkomens werd onmiddellijk ontruimd vanwege het veiligheidsrisico voor de bewoners. In een andere gecontroleerde accommodatie moest de zolder onmiddellijk worden ontruimd als onderdeel van de actie. De 21 getroffen werknemers zijn naar een noodopvang gebracht en moeten nu adequaat worden gehuisvest door het verantwoordelijke uitzendbureau. Zo niet, dan neemt de staat de huisvesting over en brengt de kosten in rekening bij het uitzendbureau.
Uit verdere evaluatie door de autoriteiten is ook gebleken dat er in bijna alle kamers van de geïnspecteerde onderkomens sprake was van schimmelaantasting. In één onderkomen was de elektriciteitsvoorziening over het geheel genomen zeer slecht, in de andere onderkomens waren er geïsoleerde gebreken met betrekking tot de elektrische installaties. De sanitaire voorzieningen waren onvoldoende bruikbaar – in één geval zelfs helemaal niet. Eén accommodatie had geen verwarming en warm water. Vier van de zes gezamenlijke onderkomens waren geteisterd door ongedierte zoals kakkerlakken en ratten, en binnen en buiten de gebouwen was er afval. In één geval moest een illegaal ingevoerde vechthond door het veterinair bureau worden opgehaald en in quarantaine geplaatst.
“Om de gemeenten het voortouw te laten nemen in de strijd tegen uitbuitende huisvesting, bestaat er sinds de Wet Versterking Huisvesting een meldingsplicht bij de gemeenten voor huisvesting. Tegelijkertijd moeten zij een operationeel concept indienen. Als de voorschriften voor schuilplaatsen niet worden nageleefd, kan ook een boete van maximaal vijfhonderdduizend euro worden opgelegd”, aldus minister Scharrenbach.
De Duitse rechtshandhavingsinstanties onderzoeken tegelijkertijd of de hoge huurprijzen die per matras door de binnengesmokkelde werknemers worden betaald, kunnen worden vervolgd. Huurprijzen van 400 euro per bed en totale huurprijzen tot 8.400 euro voor een eengezinswoning in erbarmelijke staat overschrijden immers vele malen het plaatselijk gebruikelijke niveau. Er wordt gewetenloos misbruik gemaakt van de onervarenheid en de benarde positie van de betrokkenen.
De inspectie bracht ook verduistering van lonen aan het licht. Wanneer een arbeidsverhouding wordt beëindigd, wordt het loon over de laatste maand van het dienstverband regelmatig niet uitbetaald, ondanks het verrichte werk. Bovendien is aan het licht gekomen dat de uitzendbureaus de arbeidsverhouding van migrerende werknemers die tijdens hun verblijf zwanger werden, in strijd met de Nederlandse wet eenzijdig hebben beëindigd en dat de aanstaande moeder naar haar land van herkomst is teruggebracht.
Aan Nederlandse zijde onderzoekt de arbeidsinspectie van de staat ook overtredingen van het minimumloon, buitensporige inhouding van loon voor huur en gedwongen arbeidstijdoverschrijdingen. Boetes tot 100.000 euro zijn hier mogelijk. De Nederlandse rechtshandhavingsinstanties zullen ook nagaan of strafbare feiten naar Nederlands recht moeten worden bestraft.
Het ontstaan van dergelijke criminele structuren heeft ook te maken met de federale registratiewet. Omdat op grond van een speciale regeling in het kader van de registratiewetgeving de eerste drie maanden geen registratie in Duitsland hoeft plaats te vinden, weten de gemeenten vaak helemaal niet welke en hoeveel werknemers uit het buitenland er bij hen wonen. Daarom kunnen zij niet gemakkelijk zorgen voor de naleving van brandbeveiligingsvoorschriften, de bepalingen van het bouwbesluit van Noordrijn-Westfalen (Bauordnung NRW), de wet op de versterking van de huisvesting van Noordrijn-Westfalen (Wohnraumstärkungsgesetz NRW) of de eisen voor huisvesting volgens de wet op de arbeidsbescherming (Arbeitsschutzgesetz). Bijgevolg werden bij de controles ook ten minste 73 personen aangetroffen die niet in Duitsland waren ingeschreven.
“De federale wetgever moet deze mazen zo snel mogelijk dichten. Het is juist dat de gemeenten in Noordrijn-Westfalen zich via de verordening inzake de wet op de versterking van de huisvesting van Noordrijn-Westfalen tot de exploitanten van accommodaties kunnen wenden om lijsten van bewoners te verkrijgen. De aldus verkregen informatie is echter slechts in beperkte mate beschikbaar voor andere agentschappen als gevolg van de federale registratiewet. Als de registratiewet werkgevers meer zou verplichten hun werknemers te registreren, zouden ook boetes kunnen worden opgelegd voor overtredingen”, aldus minister Scharrenbach.
In Nederland zijn inhoudingen op het loon voor huur en gezondheidszorg bovendien slechts tot 25% toegestaan, en alleen indien de werkgever zijn werknemers passende huisvestingsvoorwaarden biedt. Overtredingen van de Nederlandse wet op dit punt zijn voor de Nederlandse autoriteiten moeilijk te controleren, omdat de huisvestings- en arbeidscontractdocumenten zich in Duitsland bevinden.
Het optreden van uitzendbureaus kan dus slechts in beperkte mate worden verhinderd door de federale registratiewet. Vooral de goedkopere huisvesting aan de Duitse kant heeft de uitzendbureaus in de verleiding gebracht om in Nederland tewerkgestelde werknemers ongemerkt en tegen te hoge huurprijzen aan de Duitse kant van de grens onder te brengen, terwijl zij zelf in wezen ongemoeid blijven.
“Grensoverschrijdende samenwerking moet nu steeds meer een halt toeroepen aan de activiteiten van uitzendbureaus. Daartoe zal de rijksoverheid haar mogelijkheden ten volle benutten en de geleerde lessen onderzoeken om te bezien in hoeverre aanpassingen van de wettelijke voorwaarden verder kunnen worden verbeterd en in het kader van de internationale samenwerking op elkaar kunnen worden afgestemd. De eerste belangrijke stap is gezet, andere zullen volgen”, aldus minister Scharrenbach.
U kunt het persbericht hier downloaden.